حسن روحانی نیز اکنون، مانند دیگر سران جمهوری اسلامی در تمامی چهل سال گذشته، لبخند دروغین را کنار گذاشت، نقاب از چهره برداشت و همراه با اعلام ضربالاجل، زبان تهدید را انتخاب کرد.
رئیس جمهوری اسلامی به کشورهای اروپایی بار دیگر هشدار داد به «مصالح آینده» خود بیاندیشند و از سیاستهای آمریکا و تحریمهایش علیه جمهوری اسلامی پیروی نکنند، در غیر این صورت جمهوری اسلامی با کمک تروریستها و قاچاقچیان مواد مخدر و انسان به جنگ آنها خواهد رفت و امنیتشان را به خطر خواهد انداخت.
روحانی ادعا کرد که تا کنون جمهوری اسلامی با پذیرش مهاجرین و پناهجویان افغان مانع از حرکت «سیل پناهجویان» به اروپا شده است. او اضافه کرد که جمهوری اسلامی «بزرگترین سنگر مبارزه با مواد مخدر» است که تا کنون مانع رسیدنش به بازارهای اروپایی شده است. رئیس دولت «تدبیر و امید» به «نقش کلیدی» جمهوری اسلامی در مبارزه با تروریسم نیز اشاره کرد. تروریسمی که به گفته حسن روحانی اگر جمهوری اسلامی نبود «امروز در پایتختهای اروپایی جولان میداد.» البته این اولین بار نیست که حسن روحانی اروپا را تهدید میکند. سال گذشته نیز در جریان کنفرانس رؤسای مجالس ۶ کشور که در تهران برگزار شدگفته بود «تحریمها توانایی ایران برای مقابله با قاچاق مواد مخدر و تروریسم را خدشهدار میکند» و در ادامه افزوده بود که اروپا نخواهد توانست «از زیر آوار موادمخدر، بمبها و تروریسم و مهاجرت به سلامت خارج شود.»
ضربالاجل حسن روحانی
در ۶۰ روزی که حسن روحانی به اروپا «فرصت» داده است، جمهوری اسلامی برخی از مفاد توافق هستهای را نیز اجرا نخواهد کرد، غنیسازی اورانیوم و تولید آب سنگین را ادامه خواهد داد، ولی مازاد آنچه را بر مبنای برجام می تواند نگهداری کند به خارج برای فروش نخواهد فرستاد. عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه، صحبت از یازده خواست جمهوری اسلامی از کشورهای اروپایی امضا کننده برجام میکند، البته بدون اینکه از این خواستها نامی ببرد. عباس عراقچی مدعی است که جمهوری اسلامی در حال حاضر قصد خروج از برجام را ندارد، ولی اروپا باید در «یازده حوزه راهکارهای عملیاتی اتخاذ کند.»
عباس عراقچی در حالی که به گفته خبرگزاری «بلومبرگ» صادرات رسمی نفتیاش به صفر رسیده و به صورت غیرقانونی نیز قابلیت فروش کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه در روز را دارد، خواهان بازگشت به دوران قبل از خروج آمریکا از برجام شده است. او میگوید «پیش از خروج آمریکا از برجام ، فروش نفت ما ۲.۸ میلیون بشکه در روز بود و باید به همان حالت بازگردد و در همان سطح تضمین شود و درآمدهای نفتی نیز در دسترس قرار گیرند.» البته معاون سیاسی وزارت خارچه تهران ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت را خط قرمزی میداند که در صورت وقوع با «پاسخ قاطع و محکم حمهوری اسلامی مواجه خواهد شد.»
واکنش اروپا به تهدیدهای جمهوری اسلامی
اروپا اما بلافاصله در بیانیه مشترک کشورهای امضاکننده توافق هستهای (آلمان، فرانسه و بریتانیا) و اتحادیه اروپا ضربالاجل ۶۰ روزهی روحانی را رد کرد و به جمهوری اسلامی توصیه کرد «از دست زدن به هرگونه اقدامی که باعث تشدید مشکلات شود خودداری ورزد.» در همین بیانیه که در بروکسل پس از دیدار با هیات اعزامی از تهران منتشر شد، اروپاییها می گویند «ما پایبندی ایران به پیمان منع گسترش تسلیحات هستهای (NPT) را بر اساس عمل آن کشور به تعهداتش در چارچوب برجام و این پیمان ارزیابی خواهیم کرد.» یک دیپلمات اروپایی به خبرگزاری رویترز میگوید «ایران به خوبی میداند که اگر مفادی از توافق هستهای را اجرا نکند، چه سرنوشتی خواهد داشت.»
اگر وزرای خارجه سه کشور اروپایی امضاکننده برجام و فدریکا موگرینی مقام ارشد سیاست خارجی و امنیت اروپا، با ادبیاتی دیپلماتیک به ضربالاجل حسن روحانی پاسخ دادند، رسانهها اما مواضع اروپا را به زبان روشنتری بیان کردهاند. روزنامه «فرانکفورتر آلگماینه» که در آلمان منتشر میشود تصمیم جمهوری اسلامی به افزایش غنیسازی اورانیوم را «بازی با آتش» خواند و در ادامه نوشت در صورتی که ایران دست به چنین اقدامی بزند «از برجام کاغذپارهای بیش باقی نخواهد ماند». روزنامه اتریشی «استاندارد» در اشاره به وضعیت کنونی یادآوری میکند که «اروپا حاضر نیست خودش را برای ایران قربانی کند» و در مقابل متحد دیرینهاش آمریکا بایستد. اشاره این رسانه اتریشی به تحریمهای آمریکاست که در صورت ادامه روابط اقتصادی میتوانند گریبان کشورها و نهادهای اروپایی را بگیرند.
کشورهای اروپایی اگرچه هنور نگاهی انتقادی به خروج آمریکا از برجام دارند، ولی حاضر نیستند در مقابل تهدیدها و مهلتهای جمهوری اسلامی سر خم کنند. ابتدا فرانسه و پس از آن بریتانیا نیز هشدار دادند که اگر جمهوری اسلامی غنیسازی اورانیوم را افزایش دهد، با واکنش سخت آنها مواجه خواهد شد.
تهدیدهای حسن روحانی تنها دلیل نزدیک شدن مواضع کشورهای اروپایی به آمریکا نیست. فهرست نگرانیهای اروپا طولانیتر است: تهدید به بستن تنگه هرمز، حمایت از شبهنظامیان و گروههای تروریستی منطقه، عدم تصویب لوایح پالرمو، دست داشتن در عملیات تروریستی در خاک اروپا، مداخله در بحرانهای منطقه، و تسهیل قاچاق مواد مخدر از طریق ترکیه و بلغارستان به دیگر کشورهای اروپایی.
جنگهای نیابتی
آخرین نمونه از حمایتهای جمهوری اسلامی که نگرانیهای اروپا را به شدت افزایش داده است، موشکباران مناطقی در اسرائیل توسط حماس و جهاد اسلامی است. این اولین بار است که این دو گروه، که هر دو از حمایت مالی و تسلیحاتی جمهوری اسلامی برخوردارند ولی رقیب یکدیگر نیز به حساب میآیند، همزمان بیش از ۶۰۰ موشک از نوار غزه به خاک اسرائیل شلیک کردهاند. سامانه دفاع موشکی اسرائیل موسوم به «گنبد آهنین» نتوانست تمامی این موشکها را در آسمان غیرفعال کند و بیش از ۴۰۰ موشک در خاک اسرائیل فرود آمد اگرچه تنها ۴۵ موشک به مناطق مسکونی اصابت کرد. در پاسخ به این موشکپراکنی، جنگندههای اسرائیلی نیز به ۲۴۰ خانه تیمی و پایگاه حماس و جهاد اسلامی حمله بردند. در یکی از این حملات، احمد خضری، صرافی که مسئولیت انتقال پول از جمهوری اسلامی به گروههای فلسطینی در غزه را داشت کشته شد.
اخبار نگرانکنندهای نیز در رابطه با امکان درگیری غیرمستقیم بین آمریکا و جمهوری اسلامی به گوش میرسد. سفر ناگهانی مایک پمپئو به بغداد، و ملاقات با رئیس جمهور و نخست وزیر این کشور، بنا بر گمانهزنیهای رسانههای بینالمللی گویا دریافت اطلاعات محرمانهای مبنی بر امکان حمله نیروهای حشدالشعبی به یکی از پایگاههای آمریکا در خاک عراق بوده است. البته خبری از نتیجه ملاقاتهای وزیرخارجه آمریکا با مقامات بغداد منتشر نشده است. خبرهای تائید نشده دیگری که شبکه تلویزیونی سیانان پخش کرده است، حکایت از مجهز ساختن قایقهای تندرو نیروی دریایی سپاه به موشکهای کوتاهبرد دارد. شلیک یکی از این موشکها به یکی از کشتیهای آمریکایی میتواند فاجعهی جنگ را رقم بزند.
جمهوری اسلامی در این روزها در موقعیتی خطرناکتر از سال های قبل از برجام قرار دارد. اگر در دوران ریاست جمهوری محمود احمدینژاد این خیال وجود داشت که بر سر کار آمدن دولتی «معتدل» میتواند تنشها را کاهش دهد، امروز دیگر از نمایش اعتدال نیز صحنهای باقی نمانده که اجرا نشده باشد و نقابها از چهرههای «معتدل» نیز کنار رفته است. اکنون بیش از پیش بر غرب روشن میشود که در جمهوری اسلامی برخلاف آنچه تا کنون عدهای تصور میکردند چهره معتدلی که اهل مذاکره و توافق بر سر مشکلات اصلی، یعنی برنامههای اتمی و موشکی و حمایت از تروریسم و مداخلات منطقهای و گروگانگیری اتباع اروپا و آمریکا باشد وجود ندارد.همه از یک قماشند، اگرچه با نقابهای متفاوت روی صحنه ظاهر میشوند.
احمد رأفت